Да 130 – годдзя з дня нараджэння
Янкі Купалы і Якуба Коласа
100 – годдзя з дня нараджэння Максіма Танка
Вядучы: Сённяшняе свята мы прысвячаем 130 – годдзя з дня нараджэння
Янкі Купалы і Якуба Коласа і 100 – годдзя з дня нараджэння Максіма Танка, вялікіх майстроў паэтычнага слова .
У час іх юбілею варта прыгадаць, што напачатку было слова, што і сёння яно не страціла сваёй моцы і вядзе чалавека па Зямлі, што і заўтрашні дзень не ўявіць нам без яго.
Вядучая: Слова – гэта само жыццё і адначасова адбітак яго. “ Няма проста слова”, – як сказаў паэт.Яно альбо праклён, альбо прыгажосць, альбо боль, хлусня альбо праўда, святло альбо цемра.І таму слова – гэта яшчэ і шлях да іншага чалавека, ключ да яго душы, дотык да яго сэрца.
Ціха – ціха гучыць мелодыя.
Вядучы: У кожнага народа ёсць паэты, веліч і значэнне якіх узрастаюць ад пакалення да пакалення. У нас, беларусаў, – гэта Янка Купала і Якуб Колас.
Сёння мы з вамі зноў пагартаем старонкі жыцця і мастацкай біяграфіі нашых песняроў.
Вядучая: У Яся Луцэвіча, як ў кожнага чалавека на гэтым свеце, пачыналася ўсё з дня нараджэння. Вязынкі, дзе ён нарадзіўся, гэтай невялічкай хаткі над рачулкай Ясь зусім не памятаў. Дык калі яго, Ясева, сапраўднае жыццё пачалося? Можа, тады, калі ўпершыню пачуў гучанне свайго верша з вуснаў выдаўца – рэдактара газеты “ Северо – Западный край” “ Але, хоць колькі жыць тут буду…?”
А, можа, тады, калі апякла яго думка: “ Мне трэба быць Купалам, мне трэба знайсці купальскую кветку шчасця. Я той, каму шукаць яе, – для сябе, для мужыка”.
Вядучы: А маці ўздыхала: “ Дзеткі, дзеткі, і захацелася табе гэтага лёгкага хлеба”. І гучыць у вуснах маці асуджэнне. А вось ужо надрукаваны верш “ Мужык” поруч з апавяданнем Л. Талстога “ Тры сыны”. Больш віднага месца ў газете, чым поруч са славутым пісьменнікам, і не было. вось і няма ўжо Яся, няма Івана Дамінікавіча Луцэвіча. Затое ёсць Янка Купала.
Гучыць мелодыя “ Купалінка”
Сцэнка “ Сын і маці”.
С ы н
— Мамка, мамка, нам сягоння
Гаманілі ў школе
Аб якойсьці Беларусі,
Што жыве на волі.
Хоць я слухаў вельмі шчыра
(Не люблю іначай),
Ды ніяк не мог уцяміць,
Што ўсё гэта знача.
М а ц і
— А вось тое, мае дзеткі,
Глянь-зірні наўкола:
Бачыш гэтыя сялібы,
Хаткі нашых сёлаў;
Гэта поле — шнур ля шнура —
Ўзгоркі і лагчынкі,
На узмежку грушу-дзічку,
Крыж каля пуцінкі?
Бачыш логі, сенажаці,
А на іх — крыніцы,
Далей — бор зялёны, гонкі,
Што увысь глядзіцца?
А там далей, дзе ўжо вока
Дасягнуць не можа,
Тое самае пабачыш, —
А ўсё так прыгожа!
Сотні вёсак і мястэчак,
Гарадоў нямала,
Рэк бурлівых, пушч гамонкіх
З неапетай хвалай.
Там плывуць Дняпро і Сожа,
Ды Дзвіна і Нёман,
Белавежы, Налібокаў
Там чуваці гоман.
Гарады — Мінск, Віцебск, Вільня,
Магілёў, Гародня
І Смаленск з сцяной цаглянай
Разляглі выгодне.
Аб вялікай нашай славе
Сведчаць на свет цэлы, —
Як жылі мы, панавалі
Ў родным краі смела.
Во ўсё гэта, мае дзеткі,
Ад межаў да межаў
Беларусяю завецца
Й да цябе належа.
С ы н
— А! Ўжо сцяміў! Дык багат я,
Меўшы столькі цудаў:
Гэткім чынам я ніколі
Служкаю не буду.
Ну, а йшчэ скажы мне, мамка,
Бо я не разважыў:
Што такое беларусы,
Як настаўнік кажа?
М а ц і
— Ах, які ты йшчэ дурненькі,
Каб не скеміць гэта!
Ну, паслухай: усе людзі
Што ад лета ў лета,
Ад пакон вякоў жылі тут
І жывуць сягоння,
Носяць світкі, носяць лапці
Ды былі ў прыгоне,
Ўсе — і ты, і я, суседзі,
Хто, па-твойму, прусы?
Дык жа ўцям: на Беларусі
Жывуць беларусы!
Ды яшчэ, каб лепей ведаў,
Мушу табе ўспомніць:
Беларусы беларускай
Гутаркай гамоняць.
С ы н
— Вось яно што! Праўда, мамка,
Ўжо сабе ўтлумачыў:
Беларус я! Ох, дам пытлю,
Хто скажа іначай.
Ну, але яшчэ не ўсё тут
Ясным мне здаецца:
Што такое беларускай
Гутаркай завецца?
М а ц і
— Ой, дурненькая варона,
Што з табой чыніці!
Як жа йначай беларусы
Могуць гаманіці?
Як жа мы з табой гуторым
Вось у гэту хвілю?
Як жа я пяю над зыбкай
Для малой Марылі?
Ды паслухай, як на вёсцы
Кажа дзядзька, цётка;
Як пяюць улетку жнеі
За сваёй работкай;
Як бабуля баіць казкі
Аб нядолі-долі;
Як начлежнікі спяваюць
На начлезе ў полі?
С ы н
— Ну, ўжо знаю, знаю, мамка!
Як у люстры бачу,
Пакажу я ўсяму свету,
Хто я, дый што значу!
Вядучая: Яго душа не магла без кнігі, не магла без радкоў, што станавілася строфамі, вершамі. А праца на бровары – непакой, клопат, бегатня.
Ціха гучыць музыка.
Потым былі Вільня, рэдакцыя “Наша Нівы”, затым вучоба ў Пецярбургу. І вось у смутку пецярбургскіх белых начэй нараджаюцца паэмы “ Курган”, “ Сон на кургане”, “ Адвечная песня”.
Сцэнка “Паўлінка”.
Вядучы: Даўно заўважана, што лірыка кахання – адна з самых складаных галін літаратурнай творчасці. У інтымнай ці любоўнай лірыцы Купала не саступае сваім папярэднікам, карыфеям любоўнай тэматыкі – Петрарку, Гётэ, Пушкіну. Гэта можа ўспрымацца адразу як нейкі парадокс: пісаў жа, здаецца, найбольш пра грамадскія праблемы, а тут раптам каханне… Ды вось з вершаў любоўнай лірыкі я. Купалы ( а іх каля 40), з паэм “ Ніколі”, “ Адплата кахання”, “ Магіла льва”, “ Яна і я” складзена кніга паэзіі.
Сцэнка “ Бандароўна”
Вядучая:Так, шмат было сустрэч з жанчынамі ў жыцці паэта. Але было дзве жанчыны, якія змагаліся за Янку. Адна – Уладзіслава Францаўна Станкевіч, што прыняла руку і сэрца генія, другая – Паўлінка Вікенцьеўна Мядзёлка, якая чамусьці адмовіла яму.Чаму?
Чытач:
Гэткім шчырым каханнем яе атуліў,
З гэтай ласкай глязеў у яе сумныя вочы,-
Як і сонца не туліць расквечаных ніў,
Як і зоры людзям не ўглядаюцца ўночы!
Так пясціў, так галубіў галубку, яе,
Так цяпліў сваім сэрцам сірочым ёй грудзі,-
Як і маці не песціць дзіцё – як спаўе,
Як і вогнішча ззябнутых грэці не будзе!
Столькі песень над песнямі ёй я напеў,
Столькі думак злажыў аб ёй важных, таемных,-
Як і бор гэтак з ветрам шумець не шумеў,
Як і век гэткіх дум не злажыў для патомных!
Гэткі ў сэрцы сваім збудаваў ёй пасад
І такую ўзлажыў ёй з кахання карону,-
Як і неба з зямлёю, на божы загад,
Не прыдбаюць такіх не кароны, ні трону!
Так уславіў яе ў славу сонца і зор,
Так маліўся дзень – ноч к ёй мальбою нябёсаў,-
Як і мудрасць не ўславіць ўсясвету прастор,
Як і каня не моліцца ўлетку да росаў!
Утварыў з яе шчасце з – пад шчасцяў сваё
Чарадзейную княжну з аповесці дзіўнай,
І пад ногі ёй кінуў жыццё сваё ўсё…
А яна? А яна была толькі… дзяўчына!
( Верш “ А яна…”)
Вядучы: 1941 год. Што Купала – паэт мог супрацьпаставіць тактыцы выпаленай зямлі, па знішчальных законах якой ішоў праз Беларусь вораг? Яго рукі, яго вочы, яго сэрца, яго любоў і нянавісць знайшлі такую сілу. І загучала грозным заклікам:
“ Партызаны,партызаны…”
І над усімі франтамі ў агні і крыві гучалала:
“ Клічу вас я на пабеду!…”
Вядучая: Ён верыў у яе, але не дажыў. Янка Купала трагічна загінуў 28 чэрвеня 1942 года ў Маскве. Праз тысячу шляхоў адчула гэта матчына сэрца і спынілася – праз два дні пасля смерці сына. Хавалі іх у адзін дзень.
Вядучы: Якуб Колас. Яго жыццё – гэта адна з найцікавейшых старонак у жыцці ўсяго народа, бо лёс песняра неад емны ад лёсу яго роднай зямлі. Ён “аддаў увесь свій талент народу, у гэтым яго хараство і веліч. Паэт, празаік, драматург, вучоны, публіцыст, – няма, здаецца, у беларускай літаратуры такога жанру, няма ў яе гісторыі на працягу паўстагоддзя такой старонкі, дзе б не заззяла слаўнае імя Якуба Коласа, не праявілася якая – небудзь грань яго шчодрага таленту”, – так пісаў Іван Мележ.
Песня “ Мой родны кут”
Вядучая: Першы верш Кастусь напісаў у 12 гадоў. Бацька ўпадабаў твор і даў рубель гасцінца. А ў 15 гадоў хлопец паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю. Пасля семінарыі працуе настаўнікам на Палессі. За удзел у настаўніцкім з ездзе Якуб Колас 3 гады прасядзеў у Мінскім астрозе. Тады выходзіць яго першы зборнік “ Песні жальбы”.
Вядучы: Пасля былі фронт, армія, вайсковае вучылішча, пераезд у Мінск, праца ў якасці педагога і навукоўца. Сапраўднымі з явамі ў творчасці песняра і ўсёй беларускай літаратуры сталі яго паэмы “ Новая зямля” і “ Сымон – музыка”, трылогія “ На ростанях”.
Сцэнка “Сымон музыка”.
Вядучая: Вайна разлучыла Якуба Коласа з родным краем. Забрала ў яго сына Юрку, які загіну на фронце.Па сутнасці, і жонку Марыю Дзмітрыеўну, якая балюча перажывала страту сына, цяжка захварэла і амаль праз два тыдні пасля заканчэння вайны памерла. Але ўрэшце пісьменнік змог вярнуцца на Беларусь.
Вядучы: Лёс падарваў Канстанціну Міцкевічу сустрэчу, знаёмства, каханне з адзінай жанчынай, якая на ўсё астатняе жыццё стала ягонай зоркай, натхненнем, спадзяваннем і шчасцем. Абставіны іх сустрэчы так і засталіся для ўсіх таямніцай. Нідзе і ніколі не пісаў пра гэта Колас.
Вядучая: У творчым лёсе Якуба Коласа і Янкі Яупалы было шмат агульнага: яны нарадзіліся ў адным годзе, амаль адначасова выступілі ў літаратуры, добра ведалі адзін аднаго. У 1912 г. у Смольні яны ўпершыню сустрэліся і вырашылі поплеч ісці па дарозе жыцця.
Вядучы: Краіна паэзіі і Максіма Танка надзвычай вялікая і цікавая. Яе перасякаюць амаль усе мерыдыяны зямнога шара, на скрыжаваннях яе дарог узвышаюцца сотні гарадоў і вёсак, яна населена людзьмі самых розных нацый і народнасцей. Усё хвалюе паэта: родныя краявіды і праблемы чалавечага існавання, панарама бітвы за хлеб і згадкі мінулых бітваў з фашызмам, пачуццё кахання.
Верш “ Пра хлеб”
Вядучая: Скрозь ідэйна – тэматычну разнастайнасць паэзіі Максіма Танка асабліва яскрава праступае адна вядучая, дамінуючая тэма. Гэта – тэма сацыялістычнай Радзімы, роднага краю, бацькаўшчыны. У творчасці паэта знайшла шырокае адлюстраванне наша шматпакутная гісторыя, яе рэальныя факты і легендарныя моманты. Ён ставрыў паэмы пра Кастуся Каліноўскага і паўстанне нарачанскіх рыбакоў, склаў песні і балады пра партызан Вялікай Айчынай вайны.
Верш “ Аб радзіме”
Вядучы: З годнасцю ісці дарогай вернасці дапамагае Танку яго уласная дабрыня і чуласць. У душы Максіма Танка знаходзіць водгук усё самае светлае, запаветнае, высакароднае.
Вядучая: Вершы Максіма Танка – гэта сведчанне таго, што па дарозе жыцця ідзе мудры, добры, дасціпны чалавек, які ўсё бачыць, усё заўважае і ўсё праспускае праз сваё чулае сэрца. Сваёй паэзіяй ён пракладвае “ вясёлкавы мост ад сэрца людскога да мары”.
Верш
Вядучы: Імкліва бягуць гады… Але колькі б часу ні прайшло, заўсёды будуць жыць у памяці нашай Янка Купала, Якуб Колас, Максім Танк – выдатныя пісьменнікі, без якіх немагчыма ўявіць беларускую літаратуру.
Вядучая: Традыцыі беларускіх песняроў прадоўжылі многія беларускія пісьменнікі і паэты. І якое свята без тых, каму роднае слова, што ласка маці, каму свій “ родны кут мілы” свеціць яскравай зоркай, хто любіць і шануе родную мову і бацькаўшчыну.
Вядучы: Тварыце ж любоў! Няхай пачуццё будзе ў вас узаемным, шчырым, светлым. Жадаем вам дабра ў вашых сэрцах, святла ў вашых душах, няхай у згодзе з любым поўніцца вашае жыццё пад божым небам.